Onkologik kasalliklar va ularn

Onkologiya (yun. Onkos - shish, oʻsma va ... logiya) - penggemar Tibbi-biologik; odam, hayvon va oʻsimliklarda onkogenezni nazariy, eksperimental va klinik jihatdan oʻrganadi va oʻsmalarni aniqlash, davolash hamda oldini dari usullarini ishlab chiqadi. Eksperimental dan klinik Onkologiya farq qilinadi. Onkologiya 20-asrda eksperimental tibbiyot yutuqlari (o'sma hujayralarini koʻchirib oʻtkazish, keyinchalik esa tashqaridan taʼsir etib, hayvonlarda oʻsmalar hosil qilish) asosida shakllandi. Oʻsmalar insoniyatga juda kadimdan maʼlum (Gippokrat, K. Galen), dan juga dastlabki yozma manbalar miloddan avvalgi Misr, Xitoy va Hindistonda topilgan. Onkologiya ning rivojlanishida, ayniqsa, Gippokrat, Ibn Sino, nemis olimi R.

Virxov, rus olimlari M. A. Novinskiy, N. N. Petrov, dan boshqalarning xizmatlari katta. Eksperimental Onkologiya (MA Novinskiy asarlaridan boshlangan, 1876) dengan Onkologiya da o'sma hosil qiluvchi omil turiga qarab 3 asosiy yoʻnalish: virus Onkologiya si (fransuz olimi A. Borrel, 1903, tidak ada foto yang tersedia di sini). K. Yamagiva va K. Itikava, 1915) va radiasi Onkologiya (fransuz olimi A. Lakassan, 1932) va boshqa shakllandi. Rus olimi L. A. Zilber o'smalarning virus-genetik nazariyasini ishlab chikdi. Klinik Onkologiya ning jadal rivojlanishi xirurgiya, radiologiya, kimyoterapiya, imunologianing muvaffaqiyatlari bilan bogʻliq. Gippokrat xavfli o`smalar kelib chiqishida tashqi omillarga alohida ahamiyat bergan, bunda u bemorga ruhiy va jisman sifatlarini mujassamlashtirgan xrlda, har biriga xos (individu) yon-doshish kerakligini aytgan.

Abu Ali bin Sino "Tib qonunlari" kitobida o'zining shaxsiy eksperimental va klinik tajribalari bilan birga oʻsmalning kelib chiqishi, belgilari, ular tani olish va davolash usullarini qam bayon qilgan.

R. Virxovning hujayra patologiyasi nazariyasi tibbiyot, jumladan, Onkologiya tarixida keskin burilish yasadi.

Eksperimental Onkologiya ning asoschisi M. A. Novinskiy dunyoda birinchi boʻlib hayvonlarda xavfli oʻsmalarni biridanbiriga koʻchirib oʻtkazib, o`malarning eksperimental shtammlarini hosil qilish uchun yoʻl ochdi. N. N. Petrovning nazariy dan amaliy Onkologiya ga qoʻshgan hissasi ulkan. Uning "Oʻsmalar xaqida umumiy taʼlimot" (1910) monografiyasi Onkologiya tarixida shifokor-onkologlarning sejenisnya dasturi boʻlib qoldi va o`smalar haqidagi bilimlarning keng tarqalishiga olib keldi.

Oʻsmalar, blastomalar - organisdmdagi ozzargan va oʻzining odatdagi shakli hamda funksiyasini yoʻqotgan (sifati buzilgan) hujayralardan iborat keʻqimalarning zoʻr berib o`sib ketishi. Oʻsma hujayralari Oʻ.ga sababchi omillar toʻxtagandan keyin ham koʻpayaveradi.

Oʻsmalarni onkologiya fani oʻrganadi. Xavfsiz (yetilgan) va xavfli (yetilmagan) Oʻsmalar farq qilinadi. Xavfsiz Oʻsmalar atrofdagi ke`qimani itaradi, suradi, baʼzan siqib qoʻyadi, lekin ularni yemirmaydi. Xavfli Oʻsmalar tez rivojlanib, boshqa ke`qimalarga oʻsib kirib, ularni yemiradi; bunda qon tomirlarga ham shikast yetadi. Odatda, qon va limfa tomirlari devorining yemirilishi natijasida qon yoki limfaga tushgan oʻsma hujayralari turli aʼzo va toʻqimalarga metastaz beradi. Natijada Oʻsmalarning ikkilamchi tugunlari - metastazlar hosil boʻladi, yaʼni Oʻsmalar tarqalib ketadi. O`smalar butunlay olib tashlanmasa, qaytadan oʻsib chiqadi (retsidiv beradi). Xavfsiz Oʻsmalar metastaz bermaydi (tarqalmaydi), ammo paydo boʻlgan joyiga koʻra hayot uchun xavfli boʻlishi (mas, miyada yoki nafas va hazm yoʻllarida bo ʻlsa, ularni siqib, ezib qo ʻo` tayyuhashi) O`smalar ning metastaz berishbermasligi va metastaz berish tezligi organisationning immunobiologik holatiga bogʻliq.